Şair ve yazar. 21 Nisan
1955, Üsküdar / İstanbul doğumlu. Mardin Lisesini bitirdikten sonra Ankara
Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümünden “Türkiye
Sinemasının İdeolojik ve Ekonomik Yapısı ve Yılmaz Güney Sineması” lisans
teziyle mezun oldu. Üniversite öğrenimi sırasında her biri kitap oylumunda olan
Sofokles Tragedyalarına Bir Giriş Denemesi, Hegel’in Sanat Felsefesi,
Tiyatro Etkinliklerinin Basındaki Yansımaları başlıklı “dönem bitirme”
çalışmaları yaptı. Aynı bölümde “Aynı Malzemenin Üç Ayrı Türde Yazılması ve
Yazarlık Tekniklerinin İncelenmesi” yüksek lisansını tamamladı. “Dil ve
Yapı Özellikleri Açısından İki Kişilik Oyunlar ve Diyalogun Evrimi” adlı
doktora tezi, 12 Eylül (1980) sırasında doktorayı bırakmasıyla birlikte yarım
kaldı. 1972’de Mardin’den ayrıldıktan sonra 1985’e kadar Ankara’da yaşadı. Daha
sonra İstanbul’a yerleşti. 1991’de bir yıl kadar Almanya’da, Ludwigshafen’da
bulundu.
Gazete ve dergilerde ilk yazıları 1975’te
yayımlanmaya başladı. Ankara Devlet Tiyatrolarında altı yıl dramaturg olarak
çalıştı. Sonra İstanbul Şehir Tiyatrolarında yine dramaturg olarak üç yıl görev
yaptı. Şehir Tiyatrolarında çalışırken, “Gençlik Günleri” adını verdiği, daha
sonra her yıl geleneksel olarak düzenlenen bir şenlik düzenledi. İlk kitabı,
aynı zamanda yazdığı ilk oyun olan Mahmud ile Yezida 1980’de yayımlandı.
Pek çok oyunu yurtdışında sahnelendi. 1984’te Dağınık Yatak adlı
senaryosu Atıf Yılmaz tarafından filme alındı. 1987’de günlük olarak yayınlanan
Söz gazetesinde, kültür-sanat sayfası editörlüğü yaptı. 1988’den
itibaren serbest yazar olarak çalıştı. 1991’de Remzi Kitabevine “Çilek”
amblemli kırk kitaplık özel bir koleksiyon dizisi hazırlayarak bu diziyi
yönetti. Mayıs 1996’dan başlayarak Öküz dergisinde parçalı bir yapı
içinde çeşitli yazılarından oluşan sayfalar yaptı, Ocak 2002’den başlayarak da Milliyet
gazetesinin kültür-sanat ekinde tam sayfa olarak gene kendi içinde parçalı bir
yapı gösteren yazılarından oluşan tam sayfa yaptı. Şehir Tiyatrolarında Lulu
Menasé’nin sahneye koyduğu Richard Soudé’nin “Binbir Gece Masalları”ndan yola
çıkan oyunu “Binbir Gece Masalı”nın ham çevirisini masal diline aktardı ve bu
oyunda yönetmen yardımcısı olarak çalıştı.
Şiirleri, ilk kez Birikim
dergisinde yayımlandı. Şiirleri ve yazıları, yayın yönetmenliğini üstlendiği Yeni
İnsan, 7 Gün vd. dergilerde yayımlandı. Sahnelenen ilk oyunu,
Orhan Veli’nin şiirlerinden kurgulayarak oyunlaştırdığı Bir Garip Orhan Veli’dir.
İlk kez 1981’de sahnelenen bu oyun, kısa aralıklarla yirmi yıl boyunca
sahnelendi ve 1993’te kitap olarak basıldı. Mahmud ile Yezida (1980)
oyunu ile Türkiye İş Bankası 1979 Tiyatro Oyunu Yarışmasında ikincilik ödülünü
kazandı. Osmanlıya Dair Hikâyât (1981) adlı şiir kitabıyla Akademi
Kitabevi Şiir Ödülünü Turgay Fişekçi ve Ozan Telli ile paylaştı. Sahtiyan
adlı şiiriyle Gösteri dergisi 1981 şiir ödülleri birinciliğini aldı. Taziye
(1982) oyunu ile Sanat Kurumunca Mehmet Baydur ile birlikte 1984 yılının en iyi
tiyatro yazarı seçildi. Hedda Gabler Diye Bir Kadın adlı hikâyesiyle de
Nedim Gürsel ile 1987 Haldun Taner Öykü Ödülünü paylaştı. Kasım ile Nasır
adlı öyküsü Ağustos 1994’de iki hafta süreyle İtalya’da Umbria’daki tiyatro
merkezi
Mungan, tamamına yakını
Yeni Türkü topluluğu tarafından seslendirilmiş olan şarkı sözleri yazdı.
Yazdığı bütün şarkı sözlerinin, Türkiye’nin değerli ve önemli şarkıcıları,
toplulukları tarafından yeniden seslendirilmesiyle oluşan Söz Vermiş Şarkılar
adlı “cover” albümü, 2004’te yayınlandı. Almanya, Avusturya, Hollanda,
İsviçre, Fransa ve Amerika ve Yunanistan’da çeşitli söyleşi ve okuma
programlarına katıldı. Yazıları, şiirleri ile kimi oyun ve kitapları İngilizce,
Almanca, Fransızca, İtalyanca, İsveççe, Norveççe, Yunanca, Fince, Kürtçe,
Arapça ve Hollanda diline çevrilerek çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlandı.
Yazarın Lal Masallar’daki “Muradhan ile Selvihan ya da Bir Billur
Köşk Masalı” adlı öyküsü, Amerika’da Penguen Books’un “Dünya Hikâyeleri Antolojisi”ne
alındı. Türk öykücülerinin öykülerini içeren ve Bosna-Hersek’te yayımlanan bir
seçkide bu öykünün Boşnakça çevirisi yer aldı.
“Mungan’da, şiirde olması
gereken ‘çok katmanlılık’ ya da ‘derin anlamlılık’a örnek gösterilebilecek pek
çok dize bulabiliriz. Ama onun şiirini baştan sona örgüleyen bir bütünlük de
var elbette. Öyle doruk dizeler, bölümler düşürmüş ki, onların üzerinde
durmadan, dönüp dönüp okumadan edemiyorsunuz.
“Murathan Mungan’ın,
düzyazılarında Doğu-Ortadoğu kültüründen yararlandığını, o kültürü değiştirip
dönüştürerek çağımıza taşıdığını biliyoruz. Aynı birikimi şiirlerinde de
tadınca, kararınca kullanıyor. Bize yabancı olmayan o sesi günümüze taşıması,
onun ‘çok okunan’ yazarlar arasında yerini almasını sağlayan nedenlerden biridir.
İnsanın binlerce yıldan beri koruduğu, insanı insan yapan özellikleri yeniden
duyumsatıyor. Bunu okuyup araştıran, hatta o coğrafyanın kültürünü yaşayarak
öğrenen ümmi birileri de yapabilir belki. Ama Mungan, edebiyat tadını vererek
başarıyor taşıma işlevini. Edebiyatın asıl aracı dil olduğuna göre, demek ki
Mungan dili çok yetkin, çok işlevsel, çok incelikli, duyarlıklı ve
içkinleştirerek kullanıyor. O yüzden de, ‘dil bir duyarlılık işidir’ diyor.
Onun ‘çok okunur’ olmasını, dili kullanma virtüözlüğü sağlıyor elbette,
söylediklerini gerçekçi kılması da önemli…” (Hüseyin Atabaş)
ESERLERİ:
ŞİİR: Osmanlıya Dair
Hikâyât (1981), Kum Saati (1984), Sahtiyan (1985), Yaz Sinemaları
(1989), Eski 45’likler (1989), Mırıldandıklarım (1990), Yaz
Geçer (1992), Oda Poster ve Şeylerin Kederi (1993), Omayra
(1993), Metal (1994), Oyunlar İntiharlar Şarkılar (1997), Mürekkep
Balığı (1997), Başkalarının Gecesi (1997), Doğduğum Yüzyıla Veda (1999),
Erkekler İçin Divan (2001), 13+1 (seçme şiirleri), Li
Rojhilatê Dilê Min (1996, Kalbimin Doğusunda, Kürtçe şiirlerden seçmeler), Timsah
Sokak Şiirleri (2003), Eteğimdeki Taşlar (2004).
OYUN: Mahmud ile
Yezida (1980), Taziye (1982), Geyikler Lanetler (1992), Bir
Garip Orhan Veli (1993).
HİKÂYE: Son İstanbul
(1985), Cenk Hikâyeleri (1986), Kırk Oda (1987), Lâl Masallar
(1989), Kaf Dağının Önü (1994), Üç Aynalı Kırk Oda (1999), Çocuklar
ve Büyükleri (2001), 7 Mühür (2002, seçme hikâyeleri), Yüksek
Topuklar (2002), Yabancı Hayvanlar (2003).
DENEME: Metinler
Kitabı (1998), Paranın Cinleri (1997), Bir Kutu Daha (2004).
ROMAN: Yüksek Topuklar
(2002), Beşpeşe (2004, Bülent Erkmen, Celil Oker, Pınar Kür, Elif Şafak,
Faruk Ulay’la), Çador (2004).
DERLEME: Murathan ’95 (1995),
Ressamın İkinci Sözleşmesi (1996), Meskalin (2000), Soğuk Büfe
(2001), Yazıhane (2003), Erkeklerin Hikâyeleri (2004), Kadınlığın
21 Hikâyesi (2004).
SENARYO: Dağınık Yatak
(1997), Dört Kişilik Bahçe (1997), Başkasının Hayatı (1997).
HAKKINDA: Sennur Sezer /
Akademi Edebiyat Ödülleri: Sorular, Yanıtlar (Yazko Edebiyat, Ocak 1981), Seyit
Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (2. bas. 1982), Behçet
Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul /
Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), TDE
Ansiklopedisi (c. 6), Hüseyin Atabaş / “Erkekler İçin Divan” Bağlamında
(Virgül, Ekim 2002), Elif Tunca / ‘Beşpeşe’ Ciddi Bir Oyun Yazdılar (Zaman,
12.7.2004).