Nuri Pakdil

Düşünür, deneme ve oyun yazarı (D. 1934, Kahramanmaraş – Ö. 18 Ekim 2019, Ankara). Maraş Lisesi ile İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Bir bakanlıkta hukuk müşaviri (1965-67), Devlet Planlama Teşkilatı (DPT)’nda uzman (1967-73) olarak çalıştı. Daha sonra bu görevinden ayrılarak yazarlığı uğraş edindi. Bir süre çıkardığı Edebiyat dergisi (Şubat 1969-Aralık 1984) ile yayınlarını kapattıktan (1984) sonra DPT’ye geri döndü (1988). Bundan sonraki çalışma yaşamı burada geçti ve1999 yılında emekliye ayrıldı.

İlk şiiri ile denemeleri, lise öğrencisiyken Maraş’ta Demokrasiye Hizmet gazetesinde ve aynı yıllarda çıkardığı Hamle (Maraş 1944-55) dergisinde yayımlanmıştı. Yeni İstiklal gazetesinde (1964) sanat sayfası düzenledi ve yazılar yazdı. Nuri Pakdil, Ankara’da çıkardığı aylık Edebiyat dergisinde yayımladığı denemeleri, oyunları ve eleştirileri ile tanındı. 1972’de Edebiyat Dergisi Yayınları’nı kurdu. Burada 1984 yılının sonuna kadar kırk beş kitap çıkardı ve 28 Şubat 1997 tarihinden itibaren kendi kitaplarını yayımladı. Edebiyat dergisi, Cumhuriyet döneminde Türkiye’de çıkan Büyük Doğu ve Diriliş gibi İslâmcı edebiyatın önemli dergilerinden biri oldu ve bu derginin çevresinde çok sayıda yeni şair ve yazar yetişti.

Nuri Pakdil, Paris izlenimlerinden oluşan, Batı insanını yeni bir yaklaşım ve söylem ile anlattığı ilk kitabı Batı Notları’yla büyük ilgi topladı. Bu eserini izleyen Biat, Bir Yazarın Notları ve diğer kitaplarıyla deneme türünün ustaları arasında yer aldı. Bağlanma adlı kitabı birçok açıdan onun ve Edebiyat dergisinin edebiyat ve düşünsel bağlamının anlaşılabilmesi için manifesto niteliğindedir. Ayrıca oyunları, Ortadoğu ve Batı edebiyatından yaptığı şiir ve düşünce yazısı çevirileri de yol açıcı oldu. Ortadoğu’daki edebiyat ve İslâmcı düşüncenin gelişiminden Nuri Pakdil ve Edebiyat dergisi yoluyla haberdar olunduğunu söylemek mümkündür.

 

Edebiyat Dalında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü

2019 yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri'nde; "edebiyat" dalındaki ödüle, "yerli düşüncenin egemenliği adına ürettiği özgün eserler, Türk Edebiyatı'na kattığı kelime tercihleriyle dolu estetik anlatım dili ve insanı kalbinden tutmayı öneren değerli fikirlerinden dolayı", eylül 2019’da hayatını kaybeden Nuri Pakdil layık görüldü.

 

 Vefatı:

Üst solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle  Bilkent'teki Ankara Şehir Hastanesinde tedavi gören Nuri Pakdil, 18 Ekim 2019 Cuma günü, 85 yaşında hayatını kaybetti.

Nuri Pakdil için, 19 Ekim 2019 Cumartesi günü Hacı Bayram Veli Camii’nde tören düzenlendi. Törene, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı Mustafa Şentop, Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Gençlik ve Spor Bakanı Mehmet Kasapoğlu, Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu, CHP Milletvekili Bülent Kuşoğlu, eski bakanlar, edebiyatçı Necip Evlice, Rasim Özdenören ile Pakdil’in yakınları ve çok sayıda seveni katıldı.

 

‘Kudüs’ Şiirini Okuyan Lise Öğrencisi Ağlattı

 

Törende Nuri Pakdil’in yakınları taziyeleri kabul etti. Cami avlusunda yoğun kalabalık nedeniyle izdiham yaşandı. İkindi namazı ardından kılınan cenaze namazını Diyanet İşleri eski Başkanı Mehmet Görmez kıldırdı. Cenaze namazı sonrası lise öğrencesi Enes Ocaklı, Nuri Pakdilin ’Kudüs’ şiirini okudu. Bu sırada Pakdilin manevi oğlu olarak bilinen edebiyatçı Necip Evlice, gözyaşlarına boğularak, şiiri okuyan Ocaklıya sarıldı. Bu sırada cenazeye katılan bazı kişiler de gözyaşlarını tutamadı. Namazın ardından üzerine Filistini simgeleyen ’Puşi’ konulan Pakdil’in tabutu omuzlara alındı. Tekbirler eşliğinde Tacettin Dergahına götürülen Pakdil, burada toprağa verildi.

KAYNAK: Nuri Pakdil vefat etti - Türk edebiyatının önemli isimlerinden Nuri Pakdil tedavi gördüğü hastanede vefat etti (AA, 18.10.2019), Nuri Pakdil, son yolculuğuna uğurlandı (hürriyet.com.tr, 19.10.2019).

 

Nuri Pakdil İçin Ne Dediler?

 

“Düşüncelerinden diline, biçiminden en küçük ayrıntılarına, hep korumaya çalıştığı hassasiyetlerinden ilkelerine, ayaklarını bastığı yerellikten evrensel sanat, edebiyat, düşünce ve siyaset açısına... dek daha birçok kendine özgü özelliklerle kurduğu yapısı ile Edebiyat dergisi, 1960’lı yıllardan günümüze, yeni, farklı ve aykırı bir çıkartmadır. Edebiyat dergisinin karakteri ile Nuri Pakdil’in karakteri birebir örtüşür: Edebiyat dergisi, Nuri Pakdil’in manevi şahsiyetini mündemiçtir. Edebiyat, hiç kuşkusuz bir ocak dergidir; ocağın sağaltıcı, terbiye edici manevî gücü ise, Nuri Pakdil’in inanç ve düşüncelerinin manevi bir rabıta yoluyla okuyucuya, yazara, yazıya ve bütünüyle ortama ve hayata sirayet edişi ile gerçekleşir. Edebiyat dergisinin, bu dergide yazan yazarların yazınsal çabalarının, dost ve okuyucuların derginin yazınsal eylemine katılımının ve kitap yayınlarının genel bağlamı, işte bu ilişkinin anlamındadır.

“Bu bağlamda Edebiyat dergisinin yayımlanışı, düşünsel bir inşa karşısında insanın duyması gereken hak ve sorumluluk dikkatinin sürekli diri tutulmasını sağlama çabası anlamına gelir. Bu dikkatin aynasını, Edebiyat dergisi çıkmaya başladığından beri, Nuri Pakdil, kendi yüzünde bütün insanlara şöyle tutar: Edebiyat, bir yanıyla, bana kimliğimi verdi; ama, başka yanıyla da, beni mütemadiyen korkuttu: ‘Özümü titizlikle korumazsan, hâlin duman!’ uyarısı, kulağımda: işte, Edebiyat’ın üzerimdeki hakkı. Okurların ve yazarların Edebiyat dergisi ile ilişkilerinin özü, işte bu kimlik kazanımı ve kazanılan bu kimliğin sonuna dek titizlikle korunmasından ibarettir.” (Hüseyin Su)

 

***

 

“Nuri Pakdil’de üslûp, duruş, tavır çok önemlidir.

“Sanırım biçimi özden de önde tutar.

“Müslüman cemaat, Yerli Düşünce (ideoloji) açısından bakıldığında gerek edebiyat dergiciliğinde, gerek yazın hayatında, gerekse kitap yayıncılığında biçimsel bir devrim gerçekleştirmiştir.

“Nuri Pakdil çatının kenarında dolaşmayı sever. Belki de devrimci ruh taşımanın bir özelliğidir bu.

“Nuri Pakdil gemileri yakmayı da çok sever.

“Sevdi mi tam sever, koptu mu tam kopar.

“Aynı evi paylaştığımız günlerde bazen haddimi aşarak: ‘Ağabey; Efendimiz itidali tavsiye ediyor, biraz orta yolda yürüsek olmaz mı?’ derdim. ‘Haklısın Erdem’ciğim’ derdi. Güneş yeniden doğarken O da uç noktadaki yerini almış olurdu.

“‘Ilımlılar. Ilımlılar.. Alıp onlara muz yedirmeli’ Onun sözüdür. Ve’s-selam!” (Erdem Bayazıt)

 

ESERLERİ:

Deneme:Biat I (1973), Biat II (1977), Bağlanma (1979), Bir Yazarın Notları II (1980), Biat III (1981), Bir Yazarın Notları III (1981), Bir Yazarın Notları IV (1982), Edebiyat Kulesi (1984), Derviş Hüneri (1997), Batı Notları (1997), Arap Saati (1997), Ahid Kulesi (1997),  Klas Duruş (1997), Kalem Kalesi (1998), Bir Yazarın Notları I (1999), Otel Gören Defterler 1: Çarpışan Sesler (1999), Otel Gören Defterler 2: Yazının Epik Resmi Çekildiği Sırada (2000), Otel Gören Defterler 3: Büyük Sorgu (2001), Otel Gören Defterler 4: Simsiyah (2002), Otel Gören Defterler 5: Ateş Hattında Harf Müfrezeleri (2003), Otel Gören Defterler 6: Yazmak Bir Mûcize (2005).

 

Çeviri: Harikalar Tablosu (Prevert’ten, oyun, 1974), Ay Operası (Prevert’ten, şiir 1975), Kasırganın Çatırtıları (Guillevic’ten, şiir, 1981), Arap Şiiri (Güldeste) I (1998), Arap Şiiri (Güldeste) II (1998).

 

Oyun:Put Yapımevleri (1980), Kalbimin Üstünde Bir Avuç Güneş (1982), Umut (1997), Korku (1997).

 

Şiir: Sükût Sûretinde (1997), Ahid Kulesi (1997), Osmanlı Simitçiler Kasîdesi (1999).

 

Gezi İzlenim: Batı Notları (3. bas. 1997).

 

KAYNAKÇA: Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (1982), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü Fikir ve Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 3, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Arif Ay / Dokuz Kandil (1997), Nuri Pakdil Özel Sayısı (Yedi İklim Dergisi, sayı: 58, Ocak 1995), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Düşünsel, Entelektüel Muhalif Bir Tasarım Olarak Edebiyat Dergisi ve Nuri Pakdil Özel Sayısı (Hece dergisi, sayı: 85, Ocak 2004), Bir Biyografi Denemesi – Düşünen Kalem Nuri Pakdil (K. Maraş Bel. 2010), Ahmet Özalp / Anayol Göstericisi Bir Usta ve – Süren- Uzun Yürüyüşü (2010), Mehmet Erdoğan / Eleştiri Denemeleri (2014), Nuri Pakdil vefat etti - Türk edebiyatının önemli isimlerinden Nuri Pakdil tedavi gördüğü hastanede vefat etti (AA, 18.10.2019), Nuri Pakdil, son yolculuğuna uğurlandı (hürriyet.com.tr, 19.10.2019), 'Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri'nin sahipleri açıklandı (aa.com.tr, 25.11.2019), Atıf Bedir / Nuri Pakdil – Direniş Hattında Bir Devrimci (2019)..