Şevket Beysanoğlu

Hukukçu, avukat, edebiyat ve tarih araştırmacısı (D.1 Ağustos 1920, Diyarbakır - Ö. 23 Nisan 2003, Ankara). Diyarbakır İsmet Paşa İlkokulu (1932), Diyarbakır Lisesi (1938), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi (1942) mezunu.

Başkale hakim yardımcılığı (1946-48), Avanos’ta ceza hakimliği (1948-50) ve Ankara’da serbest avukatlık yaptı.

Tüm zamanını ayırdığı, Diyarbakır folkloru, tarihi, fikir ve sanat adamları üzerine yaptığı önemli araştırmalarla tanınmıştır.

Diyarbakır hakkındaki bilimsel toplantılara katılarak bildiriler sundu.

Eserleri Türk edebiyatı araştırmalarının kaynak kitapları arasında olan Şevket Beysanoğlu, “İkinci Ali Emirî” olarak tanınmıştır. Kitaplığını, vefatından önce Dicle Üniversitesine bağışladı.

Araştırma yazıları ve edebî ürünleri Karacadağ (Diyarbakır, 1938-50), Kara Amid (Diyarbakır, 1956-79), Ziya Gökâlp (1974-99), Türk Kültürü, Kültür ve Sanat, Folklor Araştırmaları, Görüşler vd. çok sayıda dergide yayımlandı.

Atatürk Kültür Merkezi şeref üyesi; Ziya Gökâlp Derneği, Folklor Araştırmaları Kurumu, Diyarbakır Kültür ve Yaşatma Vakfı, Türkiye Yazarlar Birliği üyesi idi.

 

Ödülleri:

 

1986 yılında İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülünü aldı. Diyarbakır tarihi, coğrafyası ve folkloru hakkında yaptığı değerli çalışmalardan dolayı Dicle Üniversitesi tarafından kendisine 1990 yılında edebiyat fahrî doktoru payesi verildi.

 

Şevket Beysanoğlu İçin Ne Dediler?

 

“1943 tarihinde neşrettiği Diyarbakır Folkloru isimli hacimli eseriyle Diyarbakır çevresinin halk âdetleri, gelenekleri, şiirleri üzerinde bize cidden istifadeli malzeme ve görüşler kazandıran Şevket Beysanoğlu, şimdi, okuyucunun huzuruna sunduğu Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları monografisi ile de Dicle kıyılarının kültür ufuklarındaki bulutları aralamağa çalışmakta ve bize Amidli İshak’tan başlayarak bugüne kadar, on altı asır boyunca, kendi doğup büyüdüğü iklimin büyük insanlarını tanıtmaktadır. Beysanoğlu, İstanbul kütüphanelerinin tozlu raflarında saklı birçok yazma mecmuayı taramış, birçok divan sayfası üzerine eğilmiş, birçok mesnevi yaprağı karıştırmış ve böylece evvelâ, Diyarbakırlı kültür adamlarının bizzat kalem mahsullerini bulup çıkarmak için çırpınmıştır. Ayrıca bugüne kadar, başta rahmetli Ali Emîrî olmak üzere Diyarbakır çevresinin edebiyat, tarih vs. alanlarında şöhret yapmış değerleri üzerine eğilip eser hazırlamış olan zatların mesaisinden de lâyığı veçhile istifadeyi ihmal etmemiş ve bu faydalanmalarını hemen her adamın hayat ve eserleriyle ilgili bahsin sonunda belirtmiştir. Böylece Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları, kendi sahasında, Anadolu’da son günlerde aynı konuda yazılıp yayımlanan eserler arasında özel bir mevki kazanmak hakkına sahiptir.” (Prof. Dr. Abdülkadir Karahan)

 

***

 

“Köklü bir tarihe sahip olan ve birçok medeniyetlerin birleştiği bir konumu bulunan Diyarbakır’ın önemi inkâr edilemez. Bu önemli şehir Ziya Gökalp, Süleyman Nazif, Cahit Sıtkı Tarancı ve Ali Emiri gibi meşhur şair ve ilim adamlarını yetiştirdiği gibi Muslihiddin-i Lari, Bıyıklı Mehmed Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşa gibi tarihçi ve tarih yapanları da yetiştirmiş ve bağrına basmıştır. İşte bunları eseriyle ilim alemine tanıtan kişi de Dr. Şevket Beysanoğlu’dur. Beysanoğlu’nun en büyük yapıtı da henüz iki cilt halinde yayınlanan Diyarbakır Tarihi’dir. Her ne kadar Diyarbakır tarihi hakkında birkaç eser değişik yazarlar tarafından kaleme alınmış ise de burada tanıtımını yapacağım eser bunların en geniş kapsamlısıdır. Birçok birinci ve ikinci el kaynağın kullanıldığı bu eserin içeriği gözden geçirildiğinde kendisinin de bir kaynak teşkil edebileceği anlaşılmaktadır. Ayrıca ben tarihe ilgisi olan bir kişinin zevkle okuyabileceği bir eser olduğu kanısındayım.” (Prof. Dr. M. Mehdi İlhan)

 

ESERLERİ:

Araştırma-İnceleme:

 

Ziya Gökâlp’ın İlk Yazı Hayatı (1956), Doğumunun 80. Yıldönümü Dolayısıyla Ziya Gökalp ve Ziya Gökalp Müzesi (1956), Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (4 cilt, 1957, 1959, 1978, 2003), Bütün Cepheleriyle Diyarbakır (1962), Diyarbakır Coğrafyası (1962), Kısaltılmış Diyarbakır Tarihi ve Abideleri (1963), Diyarbakır Ağzı (1966), Diyarbakır İl Yıllığı (1967), Kadın Şairlerimizden Sırrî ve Divançesi (1969), Cahit Sıtkı Tarancı (1969), Basın ve Yayın Dünyamızda Diyarbakır (1970), Doğumunun 100. Yıldönümünde Süleyman Nazif  (1970), Cumhuriyetin 50. Yıldönümünde  Diyarbakır (1973), Anıtı Dikilecek Adam: Ziya Gökalp (1977), Diyarbakır’ım (2 cilt. 1982, 1986), Diyarbakır’da Gömülü Meşhur Adamlar (1985), Ziya Gökâlp Külliyatı Üzerinde Bir Hesaplaşmanın Hikâyesi (1988), İnançları, Gelenek ve Görenekleriyle Yezidiler (1988), Öğretime Açılışının XV. Yıldönümünde Dicle Üniversitesi (1989), İncili Çavuş’un Kimliği ve Seçme Fıkraları (1990), Anıtları ve Kitabeleriyle Diyarbakır Tarihi (2 cilt. 1987, 1990), Kültürümüzde Diyarbakır (1992), Ahmed Arif (Vecihi Timuroğlu ile, 1992), Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının Üç Büyük Şairi (Cahit Sıtkı Tarancı-Ahmed Arif - Sezai Karakoç, 1997), Diyarbakır Bibliyografyası (c. 1, 1998), Çağdaş Düşünce Tarihimizde Ziya Gökalp (?).

 

Derleme:

 

Diyarbakır Folkloru (2 cilt, 1943, 1946), Ziya Gökalp İçin Yazılanlar ve Söylenenler (4 cilt, 1964, 1974, 1978, 1984), Mustafa Adil Özer Bibliyografyası (1986), Diyarbakır Folklorunda Halk Hekimliği (Dr. Mebrure Değer ile, 1992), Diyarbakır Folklorunda Gelenekler-Görenekler- Adet ve İnanmalar (1995), Diyarbakır Musiki Folkloru (Salih Turhan, Kubilay Dökmetaş ile, 1996), Diyarbakır Bibliyografyası (1997).

 

Yayına Hazırlama:

 

Ziya Gökalp / Hars ve Medeniyet (1964, 2. baskı 1972), Ziya Gökalp / Millî Terbiye ve Maarif Meselesi  (1964, 2. baskı 1972), Ziya Gökalp / Çınaraltı Konuşmaları (1964), Ziya Gökalp / Makaleler I (Diyarbekir, Peyman, Volkan gazetelerindeki yazıları, 1976), Ziya Gökalp / Şakî İbrahim Destanı ve Bir Kitapta Toplanmamış Şiirler (1976), Ziya Gökalp / Makaleler IX (Yeni Gün, Yeni Türkiye, Cumhuriyet gazetelerindeki yazıları, 1980), Ziya Gökalp / Tamamlanmamış Eserler, Cilt: 1 (1985), Ziya Gökalp / Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler (1992).

 

Tefrika Edilmiş Eserleri:

 

Tarihte Boğazlar Meselesi ve Bugünkü Hukukî Durum (Karacadağ dergisi, 62 ve devamı sayılar (1943-94), Şarkın Meşhur Adamları (Şark Postası gazetesi, 7 Ekim 1952 ve devamı sayılar), Ziya Gökalp’e İlişkin Anılar-Belgeler, Bilgiler (Ziya Gökalp dergisi, 7 ve devamı sayılar, 1977), Cumhuriyet Dönemi Diyarbakır Kronolojisi (Kara Amid dergisi, sayı: 70-71 v.d.).

 

KAYNAKÇA: Hikmet Dizdaroğlu / Ziya Gökâlp Hakkında Yeni Bilgiler (Yeni Yurt gazetesi, 11.8.1981), Selahattin Önerli / Yazarlık Hayatının 50. Yıldönümünde Şevket Beysanoğlu Bibliyografyası (1988), İrfan Ünver Nasrattınoğlu / Diyarbakır’ı Tanıtan Adam Dr. Şevket Beysanoğlu (Size dergisi, sayı: 225, Temmuz 1992), Hayrettin İvgin / Gönlünü Diyarbakır’a Veren Adam: Dr. Şevket Beysanoğlu (Size dergisi, sayı: 226, Ağustos 1992), Yazarlık Hayatının 60. Yılında Dr. Şevket Beysanoğlu’na Armağan (1997), İhsan Işık / Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013) - İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi (2013) - Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014), Remzi İnanç / Şevket Beysanoğlu (Folklor Edebiyat dergisi, sayı: 35, 2003).