Ahmed Fethi Paşa (Rodosizade)
Osmanlı devlet adamı, asker, diplomat, Osmanlı döneminde müzeciliğin kurucusu, padişah damadı (D. 1801, İstanbul – Ö. 1854, İstanbul). Kaynaklarda adı Ahmet Fethi Paşa, Fethi Ahmet Paşa, Fethi Paşa olarak da geçmektedir.
Enderun'da yetişti. Yeni kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye ordusuna yazıldı, yükselerek paşa oldu (1831). İki kez Viyana (1834, 1835), Moskova (1835), Paris (1837), Londra (1838) büyükelçiliklerinde bulundu. Bu görevleri sırasında Avusturya hükümdarı Ferdinand I ve İngiltere kraliçesi Victoria'nın taç giyme törenlerinde Osmanlı devletini temsil etti. Meclisi Valay-ı Ahkâm-ı Adliye üyeliğine ve Ticaret nazırlığına getirildi (1839).
Fethi Ahmet veya Ahmet Fethi Paşa, Rodoslu Hafız Ahmet Ağa’nın oğlu olduğu için Rodosizade, Sultan II. Mahmut’un kızı Atiye Sultan evlendiği için de “Damad” olarak ta anılır. 19. yüzyılda yaşamış Osmanlı asker ve devlet adamıdır. 1858 yılında ölmüştür. Kuzguncuk’taki Ahmet Fethi Paşa Yalısı, Üsküdar’daki Fethi Paşa Korusu, Karacaahmet’teki Rodoslu Ahmet Fethi Paşa Camii İstanbul’da onun adıyla anılan mekânlardır.
Sultan II. Mahmud’un kızı Atiye Sultan ile evlendi. Serasker kaymakamlığı, Meclis-i Valayı Ahkâmı Adliye Başkanlığı (1843), Mühimmat-ı Harbiye nazırlığı ve iki kez tophane müşirliği yaptı. Askeri müzenin çekirdeğini oluşturan Mecma-i Esliha-i Atika'yı kurarak Türk müzeciliğinin temellerini attı. Ülkenin çeşitli yerlerinden arkeolojik eserler topladı, bunların tanıtımı için rehberler hazırladı.
Fethi Ahmet Paşa, Rodoslu Hafız Ağa’nın oğlu. Ataları Kanuni zamanında sancak beyi olarak Rodos’a gitmiş. Fethi Ahmet Paşa, babası Ahmet Ağa’nın 1801’de bir suikasta kurban gittiği sene dünyaya geliyor. Yedi yaşına girince, aile dostu aracılığıyla Enderun’a alınıyor. Enderunlu olarak yüksek rütbelere geliyor.
Osmanlı’da müzeciliği kuruyor. 1833’te Osmanlı’nın ilk Viyana sefiri oluyor. Çok etkili bir sefir, çok renkli bir kişilik, sanata meraklı. Ünlü besteci Strauss’un Fethi Ahmet Paşa’ya yaptığı beste var. Daha sonra Paris sefiri.1839’da İngiltere Kraliçesi Victoria’nın taç giyme merasimine o gidiyor.
Ünlü besteci Strauss'un beste yaptığı bir Osmanlı paşası. Fethi Ahmet Paşa... Milletvekili Şevket Mocan oğlu, dekoratör Rüya Mocan torunudur. Boğaz’ın Anadolu yakasında, Kuzguncuk’ta diğer adıyla Pembe Yalı ya da Mocan Yalısı olarak bilinen ünlü yalının ilk sahibi.
İstanbul’un Anadolu yakasındaki ünlü Fethi Paşa Korusu, adını bu paşadan almıştır. Anadolu yakasının Boğaz kıyısında bulunan ve bu bölgenin oksijen deposu olarak bilinen Fethi Paşa Korusu, Sultantepe semtinin İstanbul Boğazı’nı gören sırtlarından başlayıp, Kuzguncuk Tepesi ve Paşalimanı’nın üst kısımlarına doğru uzanıyor. Koru, ismini II. Mahmud ve I. Abdülhamid dönemlerinde valilik, elçilik ve nazırlık yapan Tophane Müşiri Fethi Ahmet Paşa’dan alıyor.
İstanbul Kuzguncuk’taki yalıyı o kadar güzel döşüyor ki; evi çok beğenen Sultan Abdülmecit Dolmabahçe Sarayı’nı yaptırırken sarayın döşenmesi görevini ona veriyor. Benim de dekorasyon merakım oradan geliyor herhalde. Fethi Ahmet Paşa çok dindar ama aydın bir kişi. 1858 yılında Dolmabahçe Sarayı’nda namaz kılarken ölüyor.
Fethi Ahmet Paşa, Sultan Abdülmecid’in kız kardeşi Atiye Sultan’la Atiye Sultan (d.1824 - ö.1850) ikinci eşi olarak evleniyor. Paşa, Padişah’ın hatırını kıramıyor ve ailede ilk defa bir erkek ikinci bir kadınla evleniyor. Paşa ve Atiye Sultan aileye ait başka bir yalıya taşınıyor. Fethi Ahmet Paşa, ilk eşi Şemsinur Hanım’a ve Atiye Sultan’a haksızlık yapmamak için hiç Pembe Yalıya gitmiyor. Paşa aslında Şemsinur’a aşık. Ama Atiye Sultan’a da hiçbir şekilde ihanet etmiyor. Atiye Sultan vefat edince Paşa tekrar sevdiği kadına, Şemsinur Hanım’a dönüyor.
Damadı Sait Paşa da çok önemli biri. Edinburgh Üniversitesi’ni birincilikle bitiriyor. Greenwich Rasathanesi’nde çalışan ilk yabancı. Yenilikçi biri. Ona ‘İngiliz Sait Paşa’ diyorlar.
Oğlu Şevket Mocan enteresan biri... Nam-ı diğer ‘Deli Şevket’! Öğrenciyken Birinci Dünya Savaşı’na gönüllü olarak katılıyor. Galiçya Cephesi’nde savaşıyor. Milletvekili oluyor.
Çok da çapkın... 66 yaşında iken, 18 yaşındaki Gönül Yazar’a aşık oluyor.
Yalıya getirdiğinde Gönül Yazar 17-18 yaşındadır. O yıllarda o yaşta evlatlıklar getirilirdi yalıya, Gönül Yazar da eve gelen evlatlıklardan biri sanılmıştı. Zamanın ünlü şarkıcılarından Suzan Yakar da aşık olduğu bir başka kadın. Şevket Mocan, yalının korusunda ona ‘Yakartepe’ diye bir gazino yaptı. Hala orası Yakartepe diye anılır.
Şevket Mocan, hisli, coşkulu bir insandı. İki kere evlendi, biri Nazım Hikmet’in teyzesi Sara Hanım, diğeri ise Rüya Mocan’ın annesi Nihal Hanım. Şevket Mocan ve Nihal Hanım iki yıl evli kaldı. Onlar ayrılınca Rüya Mocan, yalıda babasıyla kaldı. Annesi 2011 yılında 99 yaşında iken vefat etti;
Torunlarından Rüya Mocan, Fethi Ahmet Paşa yalısında doğdu. Kuzguncuk’ta yalnız büyüdü. Kalabalık bir yalıdaki tek çocuktu. Evde hala eski Çerkez halayıklar vardı. Arkadaki koru da onlarındı, orada babasıyla ata biner, Cemil Molla Köşkü’nden geçer, sarayın tüneline kadar giderdi. Bir kere tünelde babacığının atının ayağı kaydı, düştüğünde çok alay etmişti. Babası da ona çok kızmıştı. Çiftlikleri vardı, hep hayvanlarla büyüdü, perende atan güvercinleri bile vardı. Banyonun içine kurbağa atardı, o da yalıda onlarla birlikte yaşardı.
Fethi Ahmet Paşa Yalısının tamir edilmesi gerekiyordu ve tamir etmek çok zor bir olaydı. Çünkü 29 odası, 4 tane büyük salonu var yalının. Bütün tavanlar Venedik ustaları tarafından boyanmış. Tamiri için büyük para gerekiyor. Eski ailelerde mal mülk var, para yok. Torunu Rüya Mocan, bu işi onun için öğrenmiş. İngiltere’de bu konuda birçok kurslara katılmış. Sonunda restorasyonu o yönetiyor.
KAYNAKÇA: Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1. cilt, 1986), Boğaz'daki yalıdan Hint sarayına... (Röportaj: Seral Cumalı, Pazar Postası, 30.10.2011), Paşanın torunları Çatalca'yı istiyor (emlak.haber7.com, 20.11.2014), Prenses'e 'Borcunu öde' davası (9.5.2015).
